Dựng lại bức tranh của giai đoạn trước tiên trong lịch sử phát triển làng hội loài bạn là một quá trình hết sức khó khăn và phức tạp. Vì không tồn tại nguồn sử liệu thẳng nói về cuộc sống đời thường của con fan ở thời đại thừa xa xôi này, các nhà khoa học buộc phải nhờ vào các tài liệu loại gián tiếp khác như: những tài liệu khảo cổ học với cổ nhân học, dân tộc bản địa học và cả các hiệu quả nghiên cứu vớt về cuộc sống đời thường tự nhiên của một số trong những loài rượu cồn vật thời thượng của các nhà động vật hoang dã học.
Bạn đang xem: Just a moment
Sự phân tích tổng hợp các nguồn tư liệu này để giúp ta đọc biết tổng quan về đời sống kinh tế – thôn hội của con người thời nguyên thủy. Mà lại đồng thời, những kiến thức đó đôi lúc chỉ là sự việc phỏng đoán đưa thuyết cùng thậm chí mâu thuẫn nhau hoặc còn các “khoảng trống” mà đến thời điểm này vẫn không bù đắp được. Cũng chính vì vậy hầu hết tri thức lịch sử hào hùng và giai đoạn này thường gây nên sự tranh biện nhiều tuyệt nhất trong giới sử học.
Tìm hiểu: qua quýt về quá trình nghiên cứu lịch sử dân tộc xã hội nguyên thủy
Ngay tư tưởng “bầy người” cũng không phải không có ý kiến bàn cãi. Có người cho rằng dùng thuật ngữ này là “tầm hay hóa”, “sinh dục hóa” thừa trình phát triển có tính thôn hội của xã hội loại người.
Một số tác giả khác thường coi “bảy tín đồ nguyên thủy” là 1 trong giai đoạn đặc biệt quan trọng trong thừa trình cải cách và phát triển của xã hội loại người. Như vậy có nghĩa coi bè cánh người nguyên thủy đã là tổ chức triển khai xã hội của chủng loại người. Dẫu vậy đồng thời cũng không bỏ qua mất trạng thái “trung gian”, “chuyển tiếp” của chính nó từ bè cánh động đồ gia dụng Iên một hiệ tượng cao hơn, nghiêm ngặt hơn của tổ chức xã hội chủng loại người.
Tìm hiểu con người mở ra từ lúc nào?
Niên đại đầu của nó có thể bước đầu từ khi nhỏ vừa thoát thai khỏi giới rượu cồn vật, có nghĩa là từ khi con fan biết lao đụng và sản xuất công cụ. Các vận động lao động của nhỏ người ví dụ không chỉ làm thay đổi hẳn mối quan hệ giữa con tín đồ với giới tự nhiên, bóc tách hẳn con tín đồ khỏi giới động vật, hơn nữa làm biến đổi cả dục tình giữa con fan với nhau. Chủ yếu trong lao hễ sáng tạo, con người ngày càng tích lũy được rất nhiều kinh nghiệm sản xuất, tự hoàn thành xong chính mình về phương diện sinh đồ học, đồng thời những quan hệ làng mạc hội của mình cũng dần phát triển.
Vì thế, cho thời hậu kì đá cũ, khi bạn Homo Sapiens xuất hiện thêm thì bè phái người nguyên thủy cũng dần dần tan rã, nhường nơi cho một đội chức làng mạc hội nghiêm ngặt hơn là công thôn thị tộc. Như thế, về khía cạnh khảo cổ học, giai đoạn bạn bè người nguyên thủy kéo dài suốt từ thời sơ kì mang lại thời trung kì vật đá cũ. Còn về khía cạnh nhân chủng học tập thì đó là thời kì tồn tại của các dạng bạn vượn trung gian đã trong quá trình chuyển biến thành người hiện nay đại.
Tuy chưa loại trừ hết dấu vết vượn trên cơ thể mình, nhưng hầu hết dạng người tối cổ này vẫn là người. Họ sống lang thang trong số khu rừng rậm sức nóng đới, ngủ trong hang động, mái đá, hoặc cũng rất có thể dựng liều bằng các cành cây, xương thú, sống đoàn kết theo dục tình ruột giết với nhau khoảng vài ba chục người gọi là bầy đàn người nguyên thủy.
Do chuyên môn thấp kém, luật thô sơ, lại sống trong đk thiên nhiên hoang dã, bạn nguyên thủy cần thiết sống lẻ loi, mà đã biết tập hợp lại cùng nhau thành từng bầy, cùng lao động, kiếm tìm kiếm thức ăn và đấu tranh các thú dữ nhằm tự vệ. Mà lại khác với các bè lũ động đồ gia dụng chỉ bao gồm quan hệ vừa lòng đoàn được ra đời một bí quyết tự nhiên, trong bầy người nguyên thủy đã gồm quan hệ đúng theo quần xã hội. Mỗi bè đảng đều có bạn đứng đầu, bao gồm sự phân công công việc giữa nam cùng nữ, mọi người đều phải có nghĩa vụ săn bắt bắt, tìm kiếm thức ăn, bảo đảm lẫn nhau cùng trông nom nhỏ cái… bè đảng người nguyên thủy là tổ chức triển khai xã hội trước tiên của con người.
Ở thời kỳ bè lũ người, con bạn đã biết sản xuất công chũm lao động. Từ vị trí chỉ biết dùng phần đông cành cây, hòn đá nhặt được mặt đường để làm công cụ, người tối cổ sẽ biết lấy đều viên cuội xuất xắc hai hòn đá ghè vào nhau khiến cho một cạnh sắc và vừa tay cầm, hotline là những chiếc rìu tay “vạn năng”. Với phần lớn rìu đá đó, tín đồ tối cổ dùng để làm chặt cây, làm cho vũ khí từ vệ và tấn công các con thú lúc săn bắt, cần sử dụng để tìm hiểu cây củ tìm ăn.
Đồng thời chúng ta còn biết sử dụng cả các mảnh tước bóc từ hạch đá, thành những chiếc dao nạo gỗ. Những phép tắc thô sơ do fan tối cổ chế tạo ra được gọi là những phương tiện đá cũ sơ kì.
Vào cuối thời kì bầy người nguyên thủy, loài tín đồ đã gồm một cách tiến mập lao, một vạc minh đặc biệt – kia là bài toán dùng cùng lấy lửa. Vào buổi bình minh của định kỳ sử, con fan sống ko khác động vật là mấy, chúng ta chỉ biết ăn uống sống nuốt tươi. Dần dần dần, họ biết gìn giữ lửa tự nhiên và sử dụng lửa để sưởi ấm, để đuổi thú dữ cùng nướng chín thức ăn.
Về sau, con fan đã biết tự làm nên lửa bằng cách cọ xát khỏe mạnh hai cành cây khô xuất xắc hai hòn đá lửa. Việc tìm ra lửa bằng cách cọ xát đã khắc ghi một cách nhảy vọt trong lịch sử vẻ vang loài người.
Ph E.nghen viết : “Mặc dầu lắp thêm hơi nước đã tiến hành trong thế giới xã hội một cuộc giải tỏa vĩ đại. Cuộc giải pháp mạng này chưa dứt được một nửa, tuy thế điều chắc hẳn rằng là tính năng giải phóng loài fan (trên ý nghĩa sâu sắc lịch sử thay giới) của việc lấy lửa bởi cọ xát còn vượt xa đồ vật hơi nước. Bởi rằng lửa vì cọ xát làm ra khiến con bạn lần trước tiên chi phối được lực lượng trường đoản cú nhiên, và cho nên vì thế đã tách bóc hẳn con người ra khỏi giới đụng vật”.
Thế nào là bè cánh người nguyên thủy?
Bầy bạn nguyên thủy là hình thái tổ chức triển khai xã hội xưa duy nhất của loài người, chiếm một thời hạn rất dài và trở nên tân tiến chậm va trong quy trình lịch sử.
Các thời kỳ của làng mạc hội nguyên thủy
Trong lịch sử vẻ vang phát triển của làng mạc hội loại người, thôn hội nguyên thủy chiếm phần một thời gian hết sức thọ dài. Nếu bọn họ giả định rằng từ lúc loài tín đồ xuất hiện cho tới ngày nay là chừng một triệu năm, thì xóm hội nguyên thủy đề xuất chiếm một thời gian gần tương đương, vị từ lúc xã hội có ách thống trị hình thành đến bây chừ chỉ mới tất cả năm, sáu ngàn năm thôi. Những tổ quốc tối cổ trong lịch sử thế giới chỉ xuất hiện thêm vào khoảng trên dưới bốn nghìn thời gian trước công nguyên.
Trong thời kỳ xã hội nguyên thủy, loài bạn đã tiến triển một bí quyết rất đủng đỉnh nhưng bền vững và kiên cố trong cuộc tranh đấu để sinh tồn. Về mặt sinh hoạt ghê tế cũng như về đa số mặt tổ chức triển khai xã hội, đều phải có sự tiến bộ kếch xù không ngừng. Việc chế tạo những chế độ lao động nguyên thủy, trong những số ấy có những mức sử dụng dùng làm cho vũ khí, việc tìm kiếm ra lửa, câu hỏi thuần dưỡng rượu cồn vật, việc trồng trọt ngũ cốc và cây tất cả quả, việc sản xuất ra đồ gốm, sự ra đời của ngôn ngữ, văn tự, sự nảy nở của tri thức khoa học kỹ thuật, sự phôi bầu của văn học, nghệ thuật và thẩm mỹ đều là các thành tựu lớn lao mà loài người đã đạt được trong thời kỳ làng hội nguyên thủy.
Xem thêm: Áo sơ mi lụa đẹp - hot trend phối đồ với các mẫu áo sơ mi lụa nữ đẹp
Vì thời kỳ làng hội nguyên thủy tồn tại không còn sức lâu dài và phát triển hết sức chậm rì rì chạp, mà lại trong thời gian dài đằng đẵng đó, sinh hoạt tài chính và tổ chức triển khai xã hội trước sau có khác nhau rõ rệt, cho nên người ta rất có thể phân chia lịch sử vẻ vang xã hội nguyên thủy thành đông đảo giai đoạn phát triển cao thấp không giống nhau.
Từ đầu thế kỷ XIX, các nhà khảo cổ học bởi cứ vào những vật liệu người nguyên thủy đã dùng để làm chế tác vẻ ngoài lao động cơ mà chia lịch sử phát triển của thôn hội nguyên thủy ra làm tía giai đoạn: thời đại đồ đá, thời đại đồ dùng đồng (chủ yếu hèn là vật dụng đồng thau) cùng thời đại đồ vật sắt. Vị thời đại đồ gia dụng đá lâu dài trong một thời hạn rất lâu dài hơn (trên thế giới đồ bởi kim loại lộ diện sớm nhất vào mức bốn nghìn năm kia công nguyên, từ kia trở về trước là thời đaị đồ gia dụng đá), cho nên những học trả trên lại còn bởi cứ vào trình độ chuyên môn kỹ thuật chế tạo đồ đá và tính năng của nó để chia thời đại đồ dùng đá ra làm tía thời kỳ: thời kỳ thứ đá cũ, thời kỳ vật dụng đá giữa, thời kỳ thứ đá mới. Mỗi một thời kỳ này lại được chia ra làm cha thời kỳ nhỏ tuổi hơn: sơ kỳ, trung kỳ, hậu kỳ thời đại vật đá cũ hay đồ dùng đá mới.
Phương pháp căn cứ vào đồ vật liệu chế tạo và chuyên môn chế tác giải pháp lao rượu cồn để phân chia các thời kỳ lịch sử hào hùng như vậy tất nhiên là tất cả những ưu thế nhất định của nó. Song phương pháp phân kỳ theo khảo cổ học đó không được để biểu hiện những mối contact tất yếu thân lực lượng chế tạo và quan hệ sản xuất, thân sự cải tiến và phát triển của kỹ thuật cung cấp với sự phát triển của tổ chức triển khai xã hội.
Các đơn vị sử học vẫn tiến lên một bước trong vấn đề xác định phương thức phân kỳ lịch sử xã hội nguyên thủy. Họ rõ ràng hai giai đoạn: “bầy người nguyên thủy với công xóm thị tộc”, coi như hai tiến trình của quy trình phát triển lịch sử hào hùng xã hội nguyên thủy. Họ lại đem giai đoạn công làng thị tộc nói trên chia ra làm nhị thời kỳ: thời kỳ công xã thị tộc mẫu mã quyền với thời kỳ công thôn thị tộc phụ quyền.
Bầy tín đồ nguyên thủy ở thời đại đồ gia dụng đá cũ sơ kỳ
Việc tìm được những di cốt hóa thạch của bạn Pi-tê-can-tơ-rôp – cũng điện thoại tư vấn là fan vượn Gia-va – trở nên tân tiến cao hơn loài vượn phương Nam là một trong thành tựu của nền khoa học thời điểm cuối thế kỷ XIX. Fan vượn Gia-va được xem như là người nguyên thủy cổ tuyệt nhất mà người ta được biết, là giống tín đồ trung gian xưa độc nhất vô nhị giữa vượn và fan do một bác bỏ sĩ tín đồ Hà Lan thương hiệu là Đuy-boa (E.Dubois) phát hiện tại được làm việc Tơ-rin-nin trên đảo Gia- va (Indonexia) vào những năm 1891-1894. Ông tìm thấy hai cái sọ, một hàm răng dưới, cha cái răng, một chiếc xương, vai, kế tiếp lại tìm kiếm được bốn miếng xương cẳng chân tay. Ở và một lớp đất, bạn ta cũng kiếm tìm thấy những lý lẽ lao động bằng đá sản xuất rất thô sơ mà người ta đoán là của tín đồ Pi-tê-can-tơ-rôp. Công cụ tiêu biểu nhất của giống người này là cái rìu tay thứ hạng Sen, thuộc thời kỳ văn hóa truyền thống Sen, có hình dáng rõ rệt và có tính năng vạn năng, rất có thể dùng nhằm cắt, chặt, đào đất, có tác dụng vũ khí từ vệ hoặc tấn công trong lúc săn bắt thú vật. Fan vượn Gia-va trú dưới hầu hết lùm cây rậm, dưới những mái đá hoặc dưới đầy đủ mái lều lạc hậu làm bằng những cành cây. Họ không tồn tại quần áo, nhiều lắm chúng ta chỉ biết lấy domain authority thú bít thân. Chúng ta cũng chưa tìm ra lửa. Nguồn sống chính của họ là săn bắt các thú nhỏ dại và lặt hái trái cây trong rừng đào bới củ cây, rễ cây để ăn.
Giống fan vượn trung gian kế tiếp người Pi-tê-can-tơ-rôp là bạn Xi-nan-tơ-rôp – cũng hotline là bạn vượn Bắc Kinh vày nhà khảo cổ học trung quốc Bùi Văn Trung phạt hiện từ năm 1921 sinh hoạt vùng Chu Khẩu Điếm, phía tây-nam Bắc Kinh. Năm 1926, Sở khảo sát địa hóa học Trung Quốc ban đầu phát quật với tìm thấy các cái xương sọ, xương hàm, xương sống, xương vai, xương mông, xương ống tay, xương đùi thuộc khung người của hơn 40 người Xi-nan-tơ-rôp không giống nhau. Trong khi người ta còn tìm thấy mọi công cụ bằng đá tạc rất thô sơ, di cốt những động vật dùng làm thức ăn của họ và vết tích của bài toán dùng lửa. Công cụ tiêu biểu nhất của giống tín đồ Xi-nan-tơ-rôp là cái rìu tay hình trạng A Sơn trực thuộc thời kỳ văn hóa truyền thống A Sơn, được ghè tốt hơn, có dáng vẻ hạnh nhân, tam giác hoặc thai dục. Nhiều vết tích của các bếp lửa tìm kiếm thẩy sinh sống Chu Khẩu Điếm chứng tỏ người Xi-nan-tơ-rôp đang biết sử dụng lửa, có chỗ ở cố định trong hang, săn được đầy đủ thú bự như hươu, nai, con ngữa rừng và tê giác. Nói theo một cách khác rằng tín đồ Xi-nan-tơ-rôp nằm trong thời kỳ văn hóa A sơn không hồ hết biết sử dụng lửa để sưởi ấm lúc giá và làm vũ khí đương đầu với gần như thú dữ liên tục đe dọa họ, mà hơn nữa biết sử dụng lửa nhằm nướng chín thức ăn, làm cho thức ăn thơm ngon và giữ được bền hơn. Địa bàn cư trú của fan Xi-nan-tơ-rôp được phân bổ trên một vùng rộng lớn gồm khu vực miền nam châu Á, miền nam châu Âu và tổng thể Châu Phi.
Người Hây-đen-be phát hiện năm 1907 nghỉ ngơi vùng Hây-đen-be (Đức) cũng là một trong những giống fan vượn thân cận với tín đồ vượn Bắc Kinh với là giống fan xưa nhất sống ở lục địa Châu Á.
Sau tín đồ Xi-nan-tơ-rôp và fan Hây-đen-be là bạn Nê-an-đec-tan search thấy khoảng chừng năm 1856 cùng với chừng bên trên một trăm miếng xương hóa thạch đủ các loại sinh hoạt trong một hang núi vùng Nê-an-đec-tan (Đức). Tiếp đến ở những nơi trực thuộc Châu Á, châu Âu cùng châu Phi, người ta cũng tìm thấy những xương hóa thạch của giống người Nê-an-đec-tan. Ở trung quốc cũng tra cứu thấy giống fan này, điện thoại tư vấn là tín đồ Hà Sáo (Nội Mông).
Người Nê-an-đec-tan sống vào thời kỳ nhưng khảo cổ học điện thoại tư vấn là thời kỳ văn hóa Mu-xti-ê, trực thuộc trung kỳ thứ đá cũ, bên trên một địa phận cư trú rộng lớn hơn nhiều sơ với những người Xi-nan-tơ-rôp sống thời kỳ văn hóa truyền thống A Sơn. Đặc điểm những phương pháp của fan Nê-an-đec-tan là được chế tác bằng kỹ thuật tách đá ngoài hạch đá, khắc ghi một bước tiến mới trong kỹ thuật tạo nên công cụ. Sinh hoạt tài chính chủ yếu hèn của tín đồ Nê-an-đec-tan thời văn hóa Mu-xti-ê là săn bắt. Việc hái lượm hôm nay không còn là một nguồn sống chính của mình nữa. Việc cách tân và phát triển nghề săn bắt đã hỗ trợ họ nâng cao đời sống thông thường và kéo dãn dài thời hạn định cư ở các nơi dễ ợt cho bài toán săn bắt và có nhiều thú rừng.
Bầy fan nguyên thủy sống như thế nào?
Khi loài người mới tách bóc khỏi giới động vật thì họ đang sinh sống ở tinh thần mông muội. Họ nạp năng lượng lông nghỉ ngơi lỗ, cư trú trong hang động, không tồn tại sức để phòng lại mọi lực lượng thiên nhiên. Vì đó, cuộc sống của bạn nguyên thủy không khác loài động vật mấy, mà năng lượng sản xuất của mình cũng không nhiều hơn động đồ vật bao nhiêu. Con tín đồ đầu tiên tách bóc khỏi giới hễ vật chưa được giải phóng trả toàn. Nhưng từng bước tiến trong hoạt động lao động của họ là một trong bước tiến mang đến giải phóng chúng ta khỏi chịu ảnh hưởng hoàn toàn vào lực lượng thiên nhiên. Để tra cứu kiếm những tư liệu sống và đấu tranh chống những thú dữ, người nguyên thủy quan yếu không tập thích hợp lại với nhau nhằm cùng bình thường lao cồn và tự vệ. Tía bốn mươi người, tất cả khi các hơn, thích hợp lại thành bè cánh người nguyên thủy đi long dong kiếm ăn tại một vùng tốt nhất định, hái nhặt hoa quả, hướng đến củ cây tốt săn thú, bắt cá. Việc tìm kiếm thức ăn đang còn có tính hóa học ngẫu nhiên. Vì thế bạn bè người nguyên thủy cơ hội ấy chưa tồn tại thể là 1 trong những tập đoàn người tương đối kiên cố và gắn thêm bó lâu dài. Tùy điều kiện sinh hoạt chũm đổi, nhưng mà khi thì họ phối kết hợp lại kha khá đông, khi thì phân tán ra kha khá nhỏ. Thân các bầy người nguyên thủy, cũng không tồn tại mối tương tác gì lâu bền hơn và chắc chắn cả. Quan hệ nam nữ khi ấy còn là tình dục tạp giao, tức là giao thích hợp bừa bãi, không rành mạch già trẻ, bên trên dưới, không rõ ràng thế hệ bố mẹ với bé cái, giữa bạn bè với chị em. Hôm nay chưa có hôn nhân gia đình và gia đình.
Mãi cho cuối thời kỳ bè đảng người nguyên thủy mới tất cả lệ cấm cha mẹ và con cháu lấy nhau. Nhưng anh em và bà mẹ ruột, đồng đội và bà mẹ họ đều phải có quyền với có nhiệm vụ kết hôn cùng với nhau. Đó call là mái ấm gia đình đồng huyết, hình thức hôn nhân và gia đình xuất hiện thứ nhất trong lịch sử.
Ở thời kỳ bè cánh nguyên thủy, công cụ lao động tiêu biểu là phần đông hòn đá cuội được ghè qua loa, dáng vẻ rất thô kệch, phần đa mảnh tước bóc tách từ hạch đá, những chiếc rìu tay hình thai dục hoặc hình hạnh nhân, các cái dùi, nạo, số đông lao, mác. Kỹ thuật sản xuất công nuốm rất thô sơ. Năng suất lao rượu cồn rất tốt kém. Nàn đói thường xuyên đe dọa.
Một cách tiến to lao, trước đây chưa từng có, là cuối thời kỳ bầy người nguyên thủy, thuộc tiến độ người Nê-an-đec-tan, nhỏ người đã hiểu phương pháp tìm ra lửa. Dịp đầu, tín đồ nguyên thủy chỉ biết đem lửa trong thiên nhiên: lửa bốc lên ở những núi lửa hoặc ở cây trồng bị sét đánh cháy. Sau đây họ tự làm ra lửa bằng phương pháp cọ xát mạnh hai cây cỏ hay nhị hòn đá lửa. Việc tìm và đào bới ra lửa đã lưu lại một cách nhảy vọt trong lịch sử loài người. đối với việc phát minh máy tương đối nước thời cận kim thì nó còn có ý nghĩa sâu sắc lớn lao hơn. Do rằng lúc loài người biết cách tạo ra sự lửa thì bọn họ cũng biết dùng lửa nhằm nướng chín thức ăn, biết đốt lửa để sưởi ấm và xua xua đuổi thú dữ, biết đốt phá rừng để mở rộng phạm vi cư trú. Còn như về sau, việc sản xuất đồ gốm và đồ kim loại thì tốt nhất định nên dùng lửa. Vấn đề dùng lửa ghi lại bước đầu loài người chinh phục giới tự nhiên. Nó khiến cho loài người ở đầu cuối cũng bóc khỏi giới động vật. Ăng-ghen viết: “Mặc dù sản phẩm hơi nước đã thực hiện trong xóm hội một sự thay đổi giải phóng vĩ đại, nhưng điều chắc chắn là công dụng giải chống loài tín đồ của câu hỏi lấy lửa bằng cách cọ xát còn vượt xa sản phẩm hơi nước. Vì chưng lấy lửa bởi cọ xát đã được cho phép con người lần trước tiên chi phối được một lực lượng vạn vật thiên nhiên và do đó mà bóc tách hẳn con bạn khỏi giới hễ vật”.
Bầy bạn nguyên thủy chưa tồn tại nghệ thuật, vì ý muốn có thẩm mỹ và nghệ thuật thì óc quan gần cạnh và sự dấn thức về mối quan hệ giữa thoải mái và tự nhiên với hình tượng nghệ thuật phải đạt cho một mức độ cải tiến và phát triển nhất định, cùng bàn tay cũng yêu cầu đạt mang đến một cường độ thành thạo, khôn khéo nhất định. Thời sơ kỳ đồ đá cũ, người nguyên thủy chưa đạt tới mức độ kia nên bạn ta không thấy có dấu vệt của nghệ thuật.
Bầy bạn nguyên thủy chưa xuất hiện tôn giáo, vày rằng tôn giáo chỉ phát sinh trên cơ sở có sự kẻ thống trị trong tứ tưởng bé người của không ít lực lượng tự nhiên và thoải mái hay xóm hội. Lúc này trong bước phát triển đầu tiên của mình, con bạn chưa nhận thức được một bí quyết rõ rệt quan hệ giữa mình với giới tự nhiên và thoải mái ở xung quanh mình cần chưa thể bao gồm ngay các khái niệm bao quát về một uy lực thoải mái và tự nhiên nào bên phía ngoài trong đầu óc của mình. Nhưng đầy đủ mầm sống của nghệ thuật và thẩm mỹ và tôn giáo đã có thể nảy sinh vào cuối thời kỳ này.
